بیت‌کوین مثه نون‌سنگک!

بیت‌کوین ملکه‌ی بیت‌ها 🙂
طی یک‌سال اخیر، محال بوده در هرجای دنیا، با کسی صحبت کنم و اون شخص راجع به بیت کوین (Bitcoin) نشنیده باشه. کلی مطلب در اینترنت راجع به Bitcoin هست، اما اغلب به انگلیسی. البته که مطالب خوب فارسی هم هست. اما مطلب خوبی که خیلی ساده توضیح داده باشه واقعاً قضیه بیت کوین چی هست، کم دیدم.
انقدر درباره‌ی بیت‌کوین و رمزارزها سوال می‌شه که تصمیم گرفتم با استفاده از ایده‌هایی که از مطالب دیگه گرفته بودم، و یکسری مثال که در دنیای واقعی ما ایرانی‌ها ملموس باشه، مطلب ذیل رو آماده کنم و تا جایی که میشه بسادگی نکات مهم قضیه رو توضیح بدم.
چراکه بنظرم قبل از ورود به کاری، مخصوصاً حوزه‌ی ارزهای دیجیتال، بهتره حداقل یک ایده‌ای داشته باشیم که قضیه چی هست و مزایای واقعی اون سیستم رو درک کنیم تا اینکه فقط به این فکر کنیم که با خرید بیتکوین، خیلی سریع پولدار میشیم.
برخی لغات سعی شده صرفاً ترجمه‌ی لغت انگلیسی اون‌ها نباشه، بلکه کلمه‌ای باشه که شفاف‌تر منظور رو برسونه.

تبادل حضوری

یک صبح زیبای جمعه، رفتم ۱ عدد نون سنگک خریدم و دارم برمیگردم که توی کوچه آقای همساده منو نون‌سنگک بدست میبینه و اصرار که «این ۱ عدد نون رو بده بمن به قیمت بیشتری ازت می‌خرم حتی!» بالاخره راضی می‌شم و نون رو تقدیمش می‌کنم، و نهایتاً بقول اون مجری معروف، ۱ نونی که داشتم رو دادم به اون، پس دیگه هیچ نونی ندارم، یعنی من ۰ نون دارم و همساده ۱ نون؛ پس ۰ – ۱ به نفع همساده. 😐

ساده بود، درسته؟ حالا بیاین یکم فلسفیش کنیم قضیه رو 🙂

۱ نون در دست من بود که بطور فیزیکی اون رو در دست آقای همساده گذاشتم. من اونجا بودم، آقای همساده هم بود؛ هردو می‌دونیم که این اتفاق افتاد. هر دو ۱ نون و تبادلش رو دیدیم و با دستای خودمون تبادل نون رو حس کردیم.
نیاز به شخص ثالثی نبود که کمک کنه این تبادل نون رخ بده و تأیید کنه که این اتفاق افتاده.

حالا اون ۱ نون برای آقای همساده اس و من هیچ کنترلی روی اون ندارم؛ آقای همساده هرجوری که بخواد می‌تونه از اون نون استفاده کنه، با پنیر، گردو، کره یا مربا، هرجوری که بخواد. حتی میتونه تقسیمش کنه و بده به آقای دور، و آقای دور باز نون و تقسیم کنه یا کلش رو بده به آقای مجری، یا بذاره‌اش توی فریزر برای آینده یا هرچی.
و من هم دیگه نونی ندارم که خودم استفاده کنم یا بخوام بدمش به یکی دیگه، مثلاً آقای دور.

به کل این اتفاق می‌گن تبادل حضوری؛ حالا بجای نون سنگک این تبادل می تونست برای کتاب باشه، یا سیب، یا گلابی، هر چی، حتی یک اسکناس!

نون‌سنگکِ دیجیتال (بخوانید بیت‌کوین)

حالا، فرض کنیم تکنولوژی به جایی رسیده که آدما می‌تونن حتی نون سنگک دیجیتال مصرف کنن و من یک نون سنگک دیجیتال دارم و دوباره میدمش به آقای همساده.

یه نکته مهم رو اینجا باید درنظر گرفت: نون‌سنگک، من و آقای همساده هرکدوم در شبکه‌ی مجازی نون‌سنگک‌ها یک «شناسه یکتا» داریم. «شناسه» می‌تونه یک چیزی باشه شبیه کد ملی که باعث میشه اصغر آقای بقال از اصغر آقای سبزی فروش تو سیستم‌های اداری و … متمایز بشه و مشخص بشه که هر کدوم اینا یه فرد مجزا هستن حتی اگر اسم، فامیل و اسم پدرهاشونم یکی باشه.
توی این شبکه‌ی مجازی نون سنگک دیجیتالی، حتی به تراکنش «تبادل نون‌سنگک دیجیتال» بین ما هم یک شناسه داده می‌شه. (دقیقاً مشابه تراکنشهای بانکی)

در این دنیای دیجیتال، آقای همساده از کجا باور کنه که من دقیقاً همون نون سنگک دیجیتال رو بهش دادم و الان اون کاملاً اختیارش رو داره و ۰ – ۱ هستش قضیه؟ اصلاً آقای همساده شکاک هم هست، میگه: «از کجا معلوم تو این نون رو کپی نکرده باشی و اصلش پیش خودت باشه؟ شاید نون تقلبی بمن دادی. از کجا بفهمم نون رو اصلاً دادی بمن؟ شاید آقای دور یهو اومده نزدیک شده نون رو گرفته باشه اون وسط»
حتی شاید چون از یک نونوایی خیلی خاص، نون سنگک دیجیتالی خاشخاشی گرفتم، و یکم این روزا مثه تخم مرغ گرون شده، ازش هزاران کپی گرفتم و برای فروش توی سایت دیوار گذاشته باشم.

یه مثال ساده تر. این روزا قطعا از نسخه های دیجیتال کتاب‌ها مثلاً pdf ها بارها و بارها استفاده کردیم و می کنیم. خب فرض کنیم من نسخه‌ی pdf از یه کتاب رو از سایتی غیر از ناشر اصلی می‌خرم، یا مثلا یه سرچ تو گوگل میزنم و یک سایت متفرقه به طور رایگان دانلود می‌کنم. خب از کجا معلوم که این نسخه‌ی دیجیتالی کتاب که من الان دارم از اون سایت نامعلوم می خرمش یا رایگان دانلودش میکنم، همون نسخه ی اصلی کتاب باشه که ناشر داره می فروشتش با محتوای اصلی و درست؟ از کجا معلوم اصلا نسخه ی ویرایش شده یا نسخه ی ناقصش نیست؟

همینطور که مشخصه، تبادلات دیجیتال در دنیای مجازی بسادگی تبادل حضوری و فیزیکی نیست. تبادل نون سنگک یا کتاب یا هرچیز دیجیتالی مثلاً بیت‌کوین، با تبادل نون سنگک یا کتاب یا هر چیز فیزیکی خیلی فرق داره. مخصوصاً وقتی ممکنه یک طرف قضیه چندبار یک چیز رو خرج کنه! (مثلا همون نسخه ی pdf ای که میتونه به راحتی بارها و بارها کپی و پخش بشه)
این مسئله در دنیای علوم کامپیوتر، معروف به خرجِ دوباره (Double Spending) هست. اما با ایجاد بیت‌کوین، چندسالی هست که راه حلی برای این مسئله بوجود اومده.

دفترِ حساب (Ledger)

بهتر نیست تبادلات نون‌سنگک‌های دیجیتال رو در یک دفتر مشخص، حسابرسی کنیم؟
حالا چون بحث تبادلات دیجیتال هست، پس این دفتر حساب هم باید در دنیای مجازی باشه و یکی مسئولش باشه.
مثلاً یک بازی آنلاین رو در نظر بگیرین که بازیکن ها می‌تونن برای هم سکه بفرستن، شمشیر بفرستن یا هرچی. حتماً در پشت صحنه اون بازی باید یک دفترِ حساب دیجیتال (Digital Ledger) باشه که آمار تمام سکه‌های موجود در بازی رو داشته باشه و تراکنش‌های بین بازیکن ها رو ثبت کنه.
حالا همچین دفترِ حسابی رو میشه برای همین نون‌سنگک‌های دیجیتال داشت.

ولی به این سادگی‌ها هم نیست قضیه، مثلاً میشه به دو تا مشکل اشاره کرد:

• فرض کنیم یکی از افرادی که اون بازی رو ساخته، یهو تصمیم بگیره دفترِ حساب رو تغییر بده و برای خودش کلی سکه بسازه. یا مثلاً در دنیای نون‌سنگک‌های دیجیتال ممکنه کسی که این ایده رو ایجاد کرده، یهو تصمیم بگیره Ledger رو تغییر بده و برای خودش هزاران ساندویچ دونون بگیره با نوشابه! (مثل بانکی که تصمیم بگیره برای خودش اسکناس چاپ کنه)
• مورد بعد اینکه الان دیگه مثه تبادل فیزیکی نون‌سنگک بین من و آقای همساده نیست که فقط ما دوتا بودیم. توی دنیای اون بازی، شاید میلیون‌ها بازیکن باشن؛ و طبعاً در قضیه نون‌سنگک دیجیتال هم ممکنه آقای دور هم وارد قضیه بشه و خیلی شخصیت‌های دیگه. (همینطور که در سیستم اسکناسی میلیاردها انسان دخیل هستن)

در دنیای تبادلات مجازی، مثلاً تبادل نون‌سنگک‌های مجازی، بین کلی آدم مختلف، راهکاری بوجود اومده که بشه همون شرایطی رو داشت که من و آقای همساده خیلی راحت نونِ فیزیکی رو تبادل کردیم، بدون اینکه کسی قدرت بیشتری نسبت به دیگری روی کل سیستم داشته باشه، و نیاز باشه شخص ثالثی حضور داشته باشه که صحت تراکنش رو تایید کنه.

دفتر حساب توزیع شده (Distributed Ledger)

در اون بازی فرضی، دفتر حساب (Ledger)، فقط دست تولیدکننده بازی بود، اما حالا یک کپی‌اش رو به هرکسی که در بازی شرکت می‌کنه ارائه می‌کنیم؛ در واقع به محض ورود شخص به بازی، بطور خودکار یک کپی از Ledger به اون شخص داده می‌شه؛ یعنی حالا هر تبادل و تراکنشی که در بازی اتفاق افتاده، می‌افته و خواهد افتاد، همه ازون مطلعن و مثلاً می‌دونن که از اول چند سکه، شمشیر و … وجود داشته.
به همین منوال در بحث نون‌سنگک دیجیتال، یه دفتر حسابی میاد وسط که هم من اون رو خواهم داشت، هم آقای همساده، هم هرکسی که نون سنگک دیجیتال تولید می‌کنه، هم کسی که می‌خره و مصرف می‌کنه، هم کسی که می‌فروشه، هم کسی که تقسیم می‌کنه؛ یعنی هرکسی که یکبار دستِ مجازیش خورده به نون‌سنگک دیجیتال، اون دفتر حساب رو داره و خودکار هربار به شبکه نون‌سنگک دیجیتال متصل بشه، اون دفتر بروزرسانی میشه.

اینطوری دیگه امکان تقلب نیست؛ کسی نمی‌تونه هک کنه، یا هرکاری… چون باید اینجوری همه‌ی دفترحساب‌هارو هک کنه. من دیگه نمی‌تونم از نونی که داشتم کپی بگیرم! چون اون نون یک شناسه یکتا (مثل همون کدملی که بالا گفتیم) داشته که در دفترحسابِ نون سنگک‌های دیجیتال و در شبکه‌ی بزرگ نون‌سنگک‌های دیجیتال مشخصه و اون شماره فقط و فقط برای همون نونه و کاملا یکتا است و همه‌ی کسایی که این دفتر حسابرسی رو دارن، از این موضوع مطلعن!

حالا دیگه کنترل دفتر حساب دست یک نفر نیست، پس حالا مثل اون مثال بازی، تولیدکننده نمی‌تونه تصمیم بگیره که بدون هیچ حسابی و ورای قوانین اون شبکه‌ی بازی، برای خودش سکه تولید کنه! مخصوصاً اگه اون بازی متن‌باز باشه و قوانینش همون اول تنظیم شده باشن.

یا در بحث نون دیجیتال، کسی که ایده رو ایجاد کرده، نمی‌تونه برای خودش یهو کلی نون ایجاد کنه چون همه‌‌ی افرادی که در اون شبکه هستن یک دفترحساب دارن و همه چیز در اون مشخصه.

سعی کردم خیلی ساده بیان کنم، اما همونطور که در عنوان هم ذکر شد، بجای نون‌سنگک دیجیتال، شما بذارین ‌بیت کوین. سیستمی که الان وجود داره و تمام این مشکلات رو پاسخ داده و از دفتر حساب توزیع‌شده استفاده می‌کنه. یک سیستم متن‌باز که جوری طراحی شده که نهایتاً ۲۱ میلیون بیت‌کوین می‌تونن وجود داشته باشن و این همون ابتدا در دفتر حساب توزیع شده و عمومی بیت کوین ثبت شده.

هر موقع تراکنشی با بیت‌کوین انجام بشه، مثلا اگر من به آقای همساده بیت‌کوین بدم، در Ledger ثبت می‌شه و کاملاً مشخص هست که کنترل و دارایی اون بیت‌کوین از شخصی به شخص دیگه‌ای منتقل شده، اما اسمی از من یا آقای همساده نیست، بجاش ما یک شناسه کاملاً یکتا در سیستم داریم؛ و با استفاده از اون شناسه‌ها، هرکسی می‌تونه صحت اون تراکنش رو چک کنه. کسی نمی‌دونه اون شناسه برای من هست مگر اینکه خودم به نحوی این رو اطلاع بدم، یا آقای همساده به دیگران بگه. البته که بازم اثباتش سخته که نشون داد اون شناسه برای من بود مگر در شرایطی خاص که از حوصله این مطلب خارجه.

نکته‌ی دیگه اینه که برای این تراکنش، نیاز به شخص ثالثی نیست، یعنی دقیقاً به همون راحتی تبادل نون‌سنگک فیزیکی! اما از هرجای دنیا و در هر لحظه که بخوایم! از طرف دیگه مشخص هم هست که من دیگه کپی‌ای ندارم ازش که بخوام کپی رو به سایرین بفروشم یا برای خودم نگه داشته باشم.

تقسیم پذیری

همونطور که اون اولای متن گفته شد، ممکنه آقای همساده تصمیم بگیره اون سنگک رو با یکی دیگه یا ده نفر دیگه تقسیم کنه. حالا همین اتفاق برای بیت‌کوین هم میتونه رخ میده، چون دیجیتال هست. حتی میشه ۰.۰۰۰۰۰۰۰۱ بیت‌کوین (معادل یک ساتوشی) تبادل کرد، با یک کلیک حتی وقتی کلی فاصله فیزیکی باهم داریم!

تلاش کردم که به زبون خیلی ساده توضیح بدم که نحوه ی تبادل بیت کوین چجوری هست اما این تازه اول راه هست و سعی میشه تا در مطالب بعدی خیلی بیشتر با مفهوم بیت کوین آشنا بشیم.

بیت کوین رایگان!

یکی از دوستانی که در کانال همکاری میکنن وب‌سایتی معرفی کردن که با استفاده از اون و یکسری فعالیت خیلی ساده، در حد چند کلیک، می‌تونید بیت‌کوین رایگان دریافت کنین و حتی اگه دوس داشتین می‌تونین در همون وبسایت ماین کنید (در آینده به این مباحث بیشتر پرداخته میشه 😉 )

اگر در توییتر هستین، در اینجا، توییت‌های مختلفی رو در اینباره نوشتم و به مرور هم بروزرسانی میکنم.
پیشنهاد می‌کنم از طریق کانال تلگرام شبکه‌ها (networkz@) یا عضویت در خبرنامه ایمیلی وبلاگ، از مطالب بعدی مطلع شین.